Fark Sözleşmeleri (Perpetuals) ve Vade Tarihli Kontratların Ayrımı.

Fark Sözleşmeleri (Perpetuals) ve Vade Tarihli Kontratların Ayrımı

Kripto para piyasaları, son on yılda geleneksel finansal piyasaların sunduğu karmaşık türev araçlarını benimseyerek büyük bir dönüşüm geçirdi. Bu araçlar arasında en popüler olanları vadeli işlem sözleşmeleridir. Ancak, kripto vadeli işlemler dünyası, geleneksel finansal piyasalardan farklılaşan, kendine özgü iki ana sözleşme türünü öne çıkarır: **Fark Sözleşmeleri (Perpetuals)** ve **Vade Tarihli Kontratlar**. Bu makale, bu iki sözleşme türünün ayrıntılı bir analizini sunarak, aralarındaki temel farkları, işleyiş mekanizmalarını ve tüccarlar için ne anlama geldiklerini profesyonel bir bakış açısıyla inceleyecektir.

Giriş: Kripto Vadeli İşlemlerin Temelleri

Vadeli işlemler, belirli bir varlığı (bu durumda kripto para birimini) gelecekteki bir tarihte, bugünden belirlenen bir fiyattan alma veya satma yükümlülüğü getiren finansal türev sözleşmeleridir. Kripto türev piyasaları, spot piyasalardaki fiyat dalgalanmalarına karşı korunma (hedging) sağlamak, kaldıraçlı pozisyonlar açmak ve arbitraj fırsatlarından yararlanmak için tüccarlara güçlü araçlar sunar.

Kripto vadeli işlemlerin temelini oluşturan iki ana sözleşme türü şunlardır:

1. Vade Tarihli Standart Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Futures Contracts) 2. Fark Sözleşmeleri (Perpetual Contracts)

Bu iki yapı arasındaki en kritik ayrım, sözleşmelerin **vade tarihine** sahip olup olmamasıdır.

Vade Tarihli Standart Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Futures)

Vade tarihli vadeli işlem sözleşmeleri, geleneksel finansal piyasalardan miras alınan en eski türev türüdür. Bu sözleşmeler, belirli bir dayanak varlığı (örneğin BTC/USD) belirli bir gelecekteki tarihte (örneğin, Mart 2025) ve önceden belirlenmiş bir fiyattan almayı veya satmayı taahhüt eder.

İşleyiş Mekanizması

Vade tarihli sözleşmelerin temel özellikleri şunlardır:

• Belirli Bir Vade Tarihi: Her sözleşmenin bir sona erme tarihi vardır. Bu tarihte, sözleşme ya nakit olarak tasfiye edilir (çoğu kripto sözleşmesinde olduğu gibi) ya da fiziksel teslimat gerçekleşir (kripto piyasalarında nadirdir). Vade Tarihi bu sözleşmelerin merkezindedir.
• Fiyatlandırma ve Teslimat: Vade tarihi yaklaştıkça, vadeli fiyatın spot fiyata yaklaşması beklenir. Teslimat gününde, sözleşme değeri, o anki spot fiyata göre kesin olarak ayarlanır.
• Piyasa Rolü: Bu sözleşmeler, özellikle büyük kurumsal oyuncular ve risk yöneticileri için, gelecekteki fiyat riskini sabitlemek amacıyla kullanılır.

Avantajları ve Dezavantajları

| Avantajlar | Dezavantajlar | | :--- | :--- | | Fiyat keşfi için daha güvenilir bir araçtır. | Vade tarihlerine dikkat etme zorunluluğu vardır. | | Pozisyonun otomatik olarak kapatılması, pozisyonu manuel olarak yönetme yükünü azaltır. | Sürekli pozisyon tutmak için sürekli yeni sözleşmelere geçiş (roll over) gerektirir. | | Geleneksel finansal piyasalarla daha fazla uyumludur. | Likidite, kısa vadeli sürekli sözleşmelere göre daha düşük olabilir. |

Vade tarihli kontratlar, Kripto vadeli işlem sözleşmeleri ailesinin geleneksel üyeleridir.

Fark Sözleşmeleri (Perpetuals): Kripto Piyasasının Yeniliği

Fark Sözleşmeleri (Perpetual Swaps veya Perpetuals), kripto türev piyasasının en devrimci ürünüdür. Bunlar, geleneksel vadeli işlemlerin "vade tarihi" kavramını ortadan kaldırır. Esasen, tüccarların herhangi bir sona erme tarihi olmaksızın dayanak varlığın fiyat farkını (spread) taklit eden sözleşmelerle işlem yapmasına olanak tanır.

İşleyiş Mekanizması: Vade Olmadan Fiyat Takibi

Perpetuals, vade tarihi olmadığı için, fiyatlarının sürekli olarak spot piyasa fiyatına yakın kalmasını sağlamak için özel bir mekanizma kullanır: **Fonlama Oranı (Funding Rate)**.

1. 1. 1. 1. 1. Fonlama Oranı (Funding Rate)

Fonlama oranı, sürekli sözleşmeleri spot fiyatla hizalamak için kullanılan periyodik bir ödeme mekanizmasıdır.

• Pozitif Fonlama Oranı: Uzun pozisyon sahipleri (long) kısa pozisyon sahiplerine (short) ödeme yapar. Bu, piyasada aşırı uzun (long) pozisyon birikimi olduğunu ve fiyatın spot fiyattan yukarıda işlem gördüğünü gösterir.
• Negatif Fonlama Oranı: Kısa pozisyon sahipleri uzun pozisyon sahiplerine ödeme yapar. Bu, piyasada aşırı kısa (short) pozisyon birikimi olduğunu ve fiyatın spot fiyattan aşağıda işlem gördüğünü gösterir.

Bu ödemeler doğrudan borsaya değil, doğrudan pozisyon sahipleri arasında yapılır. Fonlama oranı genellikle her 8 saatte bir hesaplanır ve ödenir. Bu mekanizma, Sürekli vadeli işlem sözleşmeleri adı verilen bu ürünün temelini oluşturur.

1. 1. 1. 1. 2. Tasfiye (Liquidation)

Vade tarihli sözleşmelerde pozisyonlar vade sonunda otomatik olarak kapanır. Perpetual'larda ise, kaldıraçlı pozisyonların teminat seviyesi düştüğünde, pozisyonlar tasfiye edilir. Bu, tüccarın marjininin tamamını kaybetmesine neden olabilir.

Avantajları ve Dezavantajları

| Avantajlar | Dezavantajlar | | :--- | :--- | | Sürekli İşlem: Vade tarihi olmadığı için pozisyonlar süresiz tutulabilir. | Fonlama Maliyeti: Uzun süre tutulan pozisyonlar, fonlama oranına bağlı olarak sürekli maliyet veya gelir yaratır. | | Yüksek Likidite: Genellikle en çok işlem gören kripto türev ürünüdür ve likidite yüksektir. | Fonlama Riski: Piyasa duyarlılığı hızla değişirse, fonlama oranları çok yüksek seviyelere çıkabilir (örneğin %0.05/8 saat). | | Basitlik: Roll over (yenileme) gerektirmez, bu da operasyonel karmaşıklığı azaltır. | Spot Fiyat Sapması: Fonlama oranı yetersiz kaldığında, sözleşme fiyatı spot fiyattan önemli ölçüde sapabilir. |

Temel Ayrım Tablosu: Perpetual vs. Vade Tarihli Kontratlar

İki sözleşme türü arasındaki ayrımı netleştirmek için aşağıdaki tabloyu inceleyelim:

Özellik	Fark Sözleşmeleri (Perpetuals)	Vade Tarihli Kontratlar (Futures)
Vade Tarihi	Yok (Süresiz)	Var (Belirli bir tarih)
Fiyatı Spot Fiyata Yakınlaştıran Mekanizma	Fonlama Oranı (Funding Rate)	Vadeye Yaklaşma ve Teslimat
Pozisyon Süresi	Süresiz olarak tutulabilir	Vade tarihine kadar tutulabilir
Roll Over (Yenileme)	Gerekmez	Yeni bir sözleşmeye geçiş gereklidir
Maliyet Yapısı	Fonlama ödemeleri (sürekli)	Kontratın fiyat farkı (tek seferlik)
Tasfiye Sebebi	Marjin seviyesinin düşmesi	Vade tarihinin gelmesi (veya marjin düşmesi)

-

Tüccarlar İçin Pratik Çıkarımlar

Bir kripto türev tüccarı olarak, hangi sözleşme türünü kullanacağınıza karar vermek, stratejinizin zaman ufkuna ve risk toleransınıza bağlıdır.

Perpetual Kullanımı

Perpetuals, kısa vadeli ticaret (scalping, day trading) ve yüksek kaldıraçlı spekülasyon için idealdir.

1. **Trend Takibi:** Eğer bir tüccar, piyasanın genel yönüne inanıyorsa ve bu pozisyonu uzun süre (aylarca) tutmak istiyorsa, sürekli sözleşmeler roll over maliyetinden kaçınmayı sağlar. 2. **Kaldıraçlı Spekülasyon:** Yüksek kaldıraçla kısa vadeli fiyat hareketlerinden yararlanmak isteyenler için en likit ve erişilebilir araçtır.

Ancak, fonlama oranlarını sürekli izlemek zorunludur. Yüksek pozitif fonlama oranları, uzun pozisyon tutmanın maliyetini hızla artırabilir, bu da pozisyonu sürdürmeyi ekonomik olarak imkansız hale getirebilir.

Vade Tarihli Kontrat Kullanımı

Vade tarihli sözleşmeler daha çok orta ve uzun vadeli risk yönetimi ve fiyat keşfi için kullanılır.

1. **Riskten Korunma (Hedging):** Bir madenci veya uzun vadeli yatırımcı, elindeki fiziksel BTC varlığını altı ay sonraki olası bir düşüşten korumak istiyorsa, belirli bir vadeli sözleşmeyi satarak riskini sabitleyebilir. 2. **Arbitraj:** Vade fiyatı ile spot fiyat arasındaki beklenen arbitraj fırsatlarını kullanmak isteyen profesyoneller için daha yapılandırılmış bir yol sunar.

Vade tarihli kontratlar, fonlama ödemesi olmadığı için, tüccarın öngördüğü süre boyunca sabit bir maliyet yapısı sunar.

Fiyat Sapmasının Yönetimi: Basis ve Fonlama İlişkisi

Vade tarihli sözleşmelerde, vadeli fiyat ile spot fiyat arasındaki farka **Basis** denir.

• Pozitif Basis (Contango): Vadeli fiyat > Spot fiyat. Bu durum, genellikle piyasanın gelecekteki fiyat artışı beklediğini veya fonlama oranlarının sürekli pozitif olduğunu gösterir (Perpetuals için).
• Negatif Basis (Backwardation): Vadeli fiyat < Spot fiyat. Bu durum, genellikle piyasanın yakında düşüş beklediğini veya fonlama oranlarının sürekli negatif olduğunu gösterir (Perpetuals için).

Vade tarihli sözleşmelerde, vade tarihi yaklaştıkça Basis sıfıra yaklaşır (yani vadeli fiyat spot fiyata yaklaşır). Perpetual'larda ise, Basis'i sıfıra yaklaştıran şey, fonlama oranı mekanizmasının sürekli çalışmasıdır.

Eğer bir tüccar, Perpetual sözleşmesinde uzun pozisyonda ve fonlama oranı çok yüksekse (piyasa aşırı uzun), bu, teorik olarak vadeli sözleşmenin (eğer mevcut olsaydı) de spot fiyatın üzerinde işlem gördüğü anlamına gelir (pozitif basis). Tüccar, bu fonlama maliyetini ödemek yerine, vade tarihli bir sözleşmeye geçiş yapmayı düşünebilir.

Sonuç

Fark Sözleşmeleri ve Vade Tarihli Kontratlar, kripto türev piyasasının iki temel direğini oluşturur. Vade Tarihli Kontratlar, belirli bir zaman diliminde fiyat riskini kilitlemek isteyenler için yapılandırılmış, zamana bağlı bir araç sunar. Buna karşılık, Fark Sözleşmeleri, vade tarihinin getirdiği kısıtlamaları ortadan kaldırarak, tüccarlara süresiz pozisyon tutma esnekliği sunar, ancak bu esnekliğin bedeli, piyasa duyarlılığına bağlı olarak değişen fonlama oranı maliyetidir.

Kripto vadeli işlemler dünyasına yeni giren her tüccar, stratejisini belirlerken bu iki sözleşme türünün temel mekanik farklılıklarını, özellikle de fonlama oranı ve vade tarihi kavramlarını derinlemesine anlamalıdır. Bu anlayış, sermayeyi korumak ve kârlı ticaret kararları almak için hayati önem taşır.

Önerilen Vadeli İşlem Borsaları

Borsa	Vadeli işlemler avantajları ve hoş geldin bonusları	Kayıt / Teklif
Binance Futures	125×’e kadar kaldıraç, USDⓈ-M kontratları; yeni kullanıcılar 100 USD’ye kadar hoş geldin kuponu alabilir, ayrıca spot işlemlerde ömür boyu %20 indirim ve ilk 30 gün vadeli işlemlerde %10 indirim	Hemen kaydol
Bybit Futures	Ters & lineer perpetual sözleşmeler; 5 100 USD’ye kadar hoş geldin paketi, anında kuponlar ve görevleri tamamlayarak 30 000 USD’ye kadar kademeli bonuslar	İşlem yapmaya başla
BingX Futures	Kopya işlem ve sosyal özellikler; yeni kullanıcılar 7 700 USD’ye kadar ödül ve işlem ücretlerinde %50 indirim kazanabilir	BingX’e katıl
WEEX Futures	30 000 USDT’ye kadar hoş geldin paketi; 50–500 USD arası depozit bonusları; vadeli işlem bonusları işlem ücretlerinde ve alım satımda kullanılabilir	WEEX’e kaydol
MEXC Futures	Vadeli işlem bonusları marj veya ücret ödemesi olarak kullanılabilir; kampanyalar depozit bonuslarını içerir (örnek: 100 USDT yatır → 10 USD bonus kazan)	MEXC’e katıl

Topluluğumuza Katılın

Sinyaller ve analizler için @startfuturestrading kanalımıza abone olun.